Przeprowadzając wywiad podologiczny ze swoimi klientami, zwracam uwagę jakich produktów pielęgnacyjnych do skóry stóp czy ciała używają w domu. Osoby z problemem nadmiernego rogowacenia skóry stóp często sięgają po kremy z mocznikiem o wysokim stężeniu 25-30%, czasami nawet 50%. Produkty te w większości przypadków są stosowane nieodpowiednio. Stąd uznałam, że w tym wpisie wyjaśnię kilka niejasności z tym związanych.
Czym jest mocznik i jaka jest jego rola w fizjologii?
Zacznijmy od tego czym jest mocznik i jaka jest jego rola w fizjologii skóry człowieka?
Mocznik (urea, CO(NH₂)₂) to związek organiczny naturalnie obecny w organizmie człowieka. Powstaje w wątrobie jako końcowy produkt metabolizmu białek (cykl mocznikowy) i jest wydalany głównie z moczem. Występuje także w pocie i w warstwie rogowej naskórka. Mocznik jest naturalnym składnikiem skóry, który pełni kluczową rolę w jej nawilżeniu, regeneracji i ochronie.
Gdzie występuje mocznik w ludzkim ciele?
Mocznik można znaleźć w różnych częściach organizmu:
- Krew – transportowany z wątroby do nerek w osoczu krwi. Prawidłowe stężenie wsurowicy wynosi ok. 2,5–7,5 mmol/l.
- Mocz – wydalany przez nerki jako główny składnik azotowy moczu (ok. 80–90%) azotu wydalanego z organizmu pochodzi z mocznika).
- Pot – w niewielkich ilościach wydalany przez skórę.
- Skóra – pełni rolę nawilżającą w warstwie rogowej naskórka.
Jaką rolę pełni mocznik w skórze człowieka?
Mocznik jest naturalnym składnikiem skóry, wchodzącym w skład Naturalnego Czynnika Nawilżającego (NMF – Natural Moisturizing Factor). Jego funkcje w skórze obejmują:
- Nawilżanie – Skóra posiada mechanizm naturalnego nawilżania, który opiera się na substancjach higroskopijnych, czyli takich, które przyciągają i zatrzymują wodę. Mocznik stanowi około 7% składu NMF, co czyni go jednym z najważniejszych naturalnych humektantów (substancji nawilżających). Dzięki swojej zdolności do wiązania wody zapobiega suchości, szorstkości i łuszczeniu się skóry.
- Działanie keratolityczne i regulacja rogowacenia naskórka – Mocznik w wyższych stężeniach działa keratolitycznie, czyli przyspiesza złuszczanie martwych komórek naskórka. Pomaga w usuwaniu zrogowaciałego naskórka, co sprawia, że skóra staje się gładsza i bardziej elastyczna.
- Wspieranie bariery ochronnej skóry – Mocznik wzmacnia barierę hydrolipidową, zapobiegając nadmiernej utracie wody (TEWL – Transepidermal Water Loss).Wspomaga regenerację i odbudowę uszkodzonej skóry.Jego niedobór w skórze prowadzi do suchości, łuszczenia i podrażnień.
- Działanie antybakteryjne i przeciwgrzybicze – W wyższych stężeniach (10–30%)może działać antybakteryjnie, co jest pomocne w leczeniu infekcji skórnych i trądziku. Pomaga w oczyszczaniu skóry i redukcji zanieczyszczeń w porach.
Zastosowanie mocznika w kosmetykach
Mocznik jest jednym z najskuteczniejszych składników nawilżających stosowanych
w kosmetyce. Jego obecność w produktach pielęgnacyjnych wynika z wyjątkowych
właściwości nawilżających, złuszczających i regenerujących skórę.
Ale jak działa mocznik w kosmetykach? Jego działanie zależy od stężenia:
- 1 – 5% → Nawilżanie
- Wiąże wodę w warstwie rogowej naskórka.
- Pomaga utrzymać skórę miękką i elastyczną.
- Wspomaga funkcję ochronną skóry.
- Często stosowany w kremach do twarzy i ciała.
- 5 – 10% → Działanie łagodzące i wspomagające gojenie
- Przyspiesza regenerację skóry.
- Łagodzi podrażnienia i suchość skóry.
- Pomaga w leczeniu egzemy i łuszczycy.
- 10 – 30% → Złuszczanie (keratoliza)
- Pomaga usuwać martwe komórki naskórka.
- Stosowany w preparatach na modzele, zrogowacenia i pękające pięty.
- Poprawia wchłanianie innych składników aktywnych.
- 30 – 50% → Silne działanie keratolityczne
- Stosowany w produktach na odciski, brodawki, łuszczycę.
- Wspomaga leczenie problemów dermatologicznych pod kontrolą lekarza.
Dlaczego długotrwałe stosowanie kremu z wysoką zawartością mocznika może być niekorzystne dla skóry?
Choć mocznik ma świetne właściwości nawilżające i złuszczające, to jego długotrwałe stosowanie w wysokim stężeniu (powyżej 10–15%) może prowadzić do negatywnych skutków:
Zaburzenie bariery hydrolipidowej
Mocznik w wysokich stężeniach działa keratolitycznie (złuszcza naskórek). Jeśli jest stosowany przez długi czas, może osłabić naturalną barierę ochronną skóry, czyniąc ją bardziej wrażliwą na czynniki zewnętrzne (wiatr, zimno, detergenty).
Podrażnienie i pieczenie skóry
Wysokie stężenia mocznika mogą powodować zaczerwienienie, świąd, pieczenie lub szczypanie, szczególnie na skórze wrażliwej, cienkiej lub uszkodzonej.
Nadmierne przesuszenie skóry
Paradoksalnie, stosowanie kremu z dużą ilością mocznika może prowadzić do nadmiernego odwodnienia skóry – zwłaszcza jeśli nie zawiera dodatkowych substancji okluzyjnych (np. ceramidów, olejów).
Bezpieczeństwo i skuteczność danego kosmetyku określa jego wpływ na TEWL. Jest to skrót od Transepidermal Water Loos, czyli przeznaskórkowa utrata wody.
Dobierając pielęgnację do skóry pacjenta należy dobrać takie kosmetyki, które będą ograniczać ten współczynnik.
Więc jaki wpływ ma mocznik na TEWL ?
- Mocznik w niskim stężeniu (1–10%) – redukuje TEWL, czyli zapobiega utracie wody, ponieważ zatrzymuje ją w warstwie rogowej skóry.
- Mocznik w wysokim stężeniu (powyżej 10–15%) – może zwiększać TEWL, gdyż działa złuszczająco, usuwając warstwę ochronną skóry i osłabiając barierę hydrolipidową. Skóra staje się wtedy bardziej podatna na odwodnienie.
Trochę to skomplikowane 🙂 Dlatego aby dobrać odpowiednią pielęgnację zachęcam do konsultacji z podologiem, który z pewnością dobierze kosmetyki tak aby spełniały swoją rolę we wspieraniu funkcji skóry, nie powodowały skutków ubocznych, ograniczały TEWL i pomagały w odbudowie naturalnej warstwy hydrolipidowej naskórka.
